ساخت اولین دستگاه درمان پلاسمایی زخم های دیابتی - بیست آمار

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، ایران محقق و دانشمند بنام و مطرح در دنیا کم ندارد وهر ازگاهی شاهد درخشش آنها در عرصه های دنیای هستیم و با کارهای بزرگی که انجام می دهند، به دنیا یادآور می شوند که ایرانی ها هنوز هم به رغم تحریم هایی که دنیا علیه آنها وضع کرده، کمر خم نکرده اند و پایدار ایستاده اند تا فتح قله های علم. در این میان، شرکت های دانش بنیان نقش مشخص کننده ای در بهبود شرایط ایران در تولید علم دنیا داشته اند. یکی از این نمونه ها، کاری است که شرکت دانش بنیان هوپاد صنعت پلاسما انجام داده است. این شرکت که زیرمجموعه دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت می کند، پیروز شده برای اولین بار در دنیا دستگاهی را برای تزریق پلاسما جهت درمان زخم های پوستی بیماران مبتلا به دیابت ابداع کند. این دستگاه نمونه دیگری در دنیا ندارد و از این رو، مقاله آن در مجله Nature که یکی از معتبرترین مجله های چاپ مقالات علمی در دنیاست، منتشر شده است. به این بهانه با سارا فتح الله، مدیرعامل این شرکت دانش بنیان گفت وگو کردیم.

خودتان در چه رشته ای تحصیل کرده اید؟

من دوره کارشناسی در رشته فیزیک مهندسی پلاسما وکارشناسی ارشد در رشته فیزیک اتمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تحصیل کرده ام و دوره دکتری را هم در فیزیک اتمی دانشگاه امیرکبیر ادامه می دهم.

دانشگاه آزاد اسلامی تا چه اندازه در پیشبرد علمی شما کمک کننده بوده؟

از مزیت هایی که دانشگاه آزاد اسلامی برای دانشجویانش دارد، اینجاست که فضای لازم را در اختیار ما دانشجویان قرار داد تا به اصطلاح خودمان، خیلی زود دست به آچار شویم. آزمایشگاه های مجهز و خوبی در دسترس ما بود که می توانستیم دروسی را که می خوانیم، در تحقیقات خودمان بسازیم. با وجود اینکه ما در رشته پلاسما تحصیل می کردیم، بیشتر بچه ها مقداری الکترونیک هم بلد بودند که بتوانند منابع تغذیه را خودشان بسازند. این امکانات و فضاها را خوشبختانه دانشکده فیزیک دانشگاه علوم و تحقیقات برای ما فراهم کرد تا بتوانیم راحت کار کنیم؛ چیزی که در مقطع دکتری برای دانشجویان فراهم نبود. من یادم می آید از ترم3 دانشگاه، از آنجایی که دانشجویی پیگیر بودم، موضوعات مختلفی را مطرح می کردم تا به من اجازه کار روی آن موضوعات را بدهند.

پلاسمای سرد چه کاربردهایی دارد؟

پلاسما در حوزه های مختلفی، از تلویزیون گرفته تا شفق هایی که در آسمان دیده می شود، در حوزه پزشکی و جراحی هایی که روی نقاط حساس بدن انجام می شود، مورد استفاده قرار می گیرد. پلاسمای دیگری هم وجود دارد که به نام پلاسمای سرد شناخته می شود. پلاسمای سرد در حوزه های پزشکی کاربردهای زیادی دارد. یکی از مهم ترین کاربردها، از بین بردن باکتری هاست؛ مساله ای که به خاطر آنتی بیوتیک هایی که مصرف می کنیم و بدن مان به آنها مقاوم شده، روزانه با آن در تماس هستیم. پلاسمای سرد در شرایطی که به طور موضعی با آنها در تماس باشد، می تواند باکتری ها را از بین ببرد. در حوزه های کاربردی پلاسما، تحقیقاتی که بیش از همه روی آن اجرا شده، درمان سلول های سرطانی است که محققان درمان های مختلفی را روی این سلول ها انجام می دهند.

شما چه تحقیقاتی را در این زمینه انجام داده اید و چه شد که به سمت درمان زخم های بیماران دیابتی کشیده شدید؟

کاربرد دیگری از پلاسمای سرد را که ما روی آن مطالعه کرده بودیم، ترمیم زخم ها بود. زمانی که من تحقیقاتم را در این زمینه آغاز کردم، مقالاتی که درباره تاثیر پلاسمای سرد روی ترمیم زخم ها بود، به تعداد انگشتان دست هم نمی رسید. در این مقالات در حوزه زخم های مزمن، مطالعات خود را آغاز کرده بودند. مقالات مختلف را مطالعه کرده بودیم و این ایده را در سر داشتیم تا بتوانیم درمان موثری را برای درمان زخم های دیابتی کشف کنیم، با توجه به اینکه 60 درصد بیماری هایی که مردم ایران با آن دست به گریبانند، بیماری های غیرواگیردار هستند که بیماری های قلبی، سرطان ها و دیابت جزء شایع ترین آنها به شمار می آیند. آمار مبتلایان به دیابت در دنیا بسیار بالاست و حتی حدود سه میلیون مبتلا به دیابت در ایران وجود دارد. با گذر زمان، بخش اعظم این مبتلایان که می توان گفت حدود 50 درصد از آنها دچار زخم های دیابتی می شوند، اغلب نوروپاتی هایی است که در بدن آنها ایجاد می شود و حس بدن خود را به ویژه در ناحیه پاها از دست می دهند. این بیماران به دلیل نوروپاتی، حتی گرمای ناشی از قرار دریافت بدن در کنار شوفاژ را هم ممکن است حس نکنند که نتیجه آن تاول هایی است که روی بدن آنها ایجاد می شود. این درصد از بیماری به طور مداوم در حال افزایش است و پیش بینی می شود تعداد مبتلایان به دیابت در کشور تا 10 سال آینده به 6 میلیون نفر برسد که آمار پایینی نیست و باید کاری کرد. این حجم بیمار، با توجه به درمان هایی که برای بهبود زخم های دیابتیک استفاده می شود، هزینه های بالایی را دربر می گیرد. پانسمان های نوینی که در این حوزه به کار می فرایند، معمولا هزینه های بسیار بالایی دارند و مساله اینجاست که شامل بیمه هم نمی شوند و با توجه به اینکه غالبا اقشار کم درآمد به دلیل رعایت نکردن رژیم غذایی مبتلا به این بیماری می شوند، هزینه های سرسام آور آن می تواند دردسرساز باشد. علاوه بر این، دیابت یک بیماری ارثی است.

چطور وارد ساخت دستگاه شدید؟

بعد از مطالعه مقالات محدودی که در زمینه درمان زخم های دیابتی در دنیا وجود داشت و همچنین با توجه به اینکه در زمینه پلاسمای سرد هم تحقیق کرده بودیم، به این فکر افتادیم که شاید بتوان از پلاسما در درمان زخم های دیابتی هم استفاده کرد. پیگیری های زیادی کردیم و درنهایت توانستیم در سال 93 یک پکیج پلاسمای سرد را بسازیم. با مراکز زیادی صحبت کردیم و حتی مانند خود بیماران از مطب پزشکان وقت گرفتیم و با پزشکان صحبت کردیم و اتفاقات خوبی برایمان رقم خورد. در این میان، یکی از پزشکان ما را به خوبی حمایت کرد و باعث شد وارد طرح آزمایش های حیوانی این دستگاه شویم. در سال 95-94 طرح آزمایش های حیوانی آن را آغاز کردیم. یکی از دشواری های حوزه پزشکی اینجاست که فرایند حیوانی- انسانی آن باید به مرور طی شود تا نتیجه ای که می خواهیم به دست آوریم و بعد از آن محصول را وارد بازار کنیم. در آزمایش های حیوانی، روی بدن موش های آزمایشگاهی زخم هایی را ایجاد و سپس درمان کردیم که نتایج بسیار خوبی را به دنبال داشت. ما در این فرآیند، با یک بار تابش پلاسما و یک ماه پیگیری توانستیم زخم را به طور کامل درمان کنیم. این یافته ها باعث شد مقاله ما برای اولین بار در دنیا با این موضوع در مجله معتبر Nature چاپ شود و جایزه اول را هم ببریم. آنجا بود که بعد از مدت ها دوندگی، تحقیقات ما در دنیا دیده شد.

به طور قطع، جهتی را که طی کرده اید، سختی های زیادی داشته؛ چطور توانستید این سختی ها را پشت سر بگذارید؟

بله، ما دشواری های زیادی در این جهت داشتیم، اما تنها چیزی که من نوعی را در جهتم نگه داشت، علاقه ای بود که داشتم. حتی صبح ها خودم پوشال زیر موش ها را عوض می کردم. اما چیزی که وجود دارد، این است که من هیچ وقت دوست نداشتم برای کسی کار کنم و دوست داشتم خودم وارد کار شوم و بقیه دوستانم را هم وارد این حوزه کنم. این پیشرفت و دیده شدن در سطح دنیا باعث شد پژوهشگاه غدد و متابولیسم بیمارستان شریعتی از ما برای طرح بالینی حمایت کند و اجازه تست این روش را برای 70 بیمار به ما دادند. این طرح را طی دو سال انجام دادیم که باز هم نتایج خوبی به دست آوردیم. بار دیگر، مقاله بالینی آن در مجله Nature به چاپ رسید و جوایزی به ما اهدا کردند. پیش از آنکه وارد سیستم مجوز سازمان غذا و دارو شویم، به دلیل نتایج مثبتی که از آزمایش های بالینی گرفته بودیم، در کلینیک بیمارستان شریعتی با مشخص تعرفه، کارهایی برای درمان بیماران انجام دادیم و باعث شد بتوانیم شرکت را ثبت کنیم.

این دستگاه چگونه عمل می کند؟

این دستگاه درواقع یک سیستم خدماتی است که به شماری از بیماران ارائه خدمت می کند. در این دستگاه که سامانه پلاسمای سرد فشار اتمسفری نام دارد، از پرتوهایی استفاده می شود که مجموعه ای از ذرات واکنش پذیر پلاسما را طی تابشی پنج دقیقه ای روی پوست می تاباند که ابعاد 10×10 را دربر می گیرد که هرچه وسعت زخم بیشتر باشد، وسعت تابش هم بیشتر می شود. برای این حجم از زخم، پلاسماتراپی را داریم که از سه بخش منبع تغذیه های ولتاژ، پروب نازل و یک کپسول هلیم تشکیل می شود. کپسول هلیم یونیزه شده و پلاسما از هلیم تولید می شود که روی زخم تماس مستقیم دارد.

درمان های فعلی که برای بهبود زخم های دیابتی به کار می فرایند، چه هزینه ای دربر دارد؟

معمولا هر پانسمان به اندازه کف دستی که برای ترمیم و درمان زخم های دیابتی مورد استفاده قرار می گیرد، از 100 هزار تومان برای این بیماران آغاز می شود که هر 24 ساعت باید تعویض شود. هر پانسمان به اندازه 10×10 برای یک هفته این بیماران به کار می رود که بسیار گران تمام می شود. این پانسمان ها شامل بیمه هم نمی شود. یکی از کاربردهای دیگر پلاسما، انعقاد خون است که همان ذراتی که تولید می کند، باعث تحریک سلولی می شود که ترمیم زخم ها را یک تا دو مرحله سرعت می بخشد.

چه سالی تبدیل به شرکت دانش بنیان شدید؟

ما مرداد97 دانش بنیان شدیم. البته فرآیند ثبت شرکت دیر صورت گرفت. ما ابتدا همه کارهایمان را انجام دادیم، نتایج آزمایش ها را گرفتیم، در بیمارستان مستقر شدیم و زمانی که مطمئن شدیم محصول مان وارد بازار می شود، برای ثبت شرکت اقدام کردیم.

دستگاهی را که تولید کرده اید در حال حاضر وارد بازار و صنعتی شده است؟

درحال حاضر مذاکراتی را انجام داده ایم و امیدواریم به زودی بتوانیم آن را وارد بازار کنیم. ما به طور شخصی روی این پروژه سرمایه گذاری کرده ایم، اما بیمارستان شریعتی و دانشگاه تهران از طرح های حیوانی و بالینی حمایت کرده اند. ما فعلا تولید محدودی داریم و وارد تولید انبوه نشده ایم.

آیا برای این دستگاه نمونه ای خارجی هم وجود دارد؟

پلاسما یک علم است و چیز جدیدی نیست که از چند دهه قبل تا به امروز در صنعت و پزشکی بارها مورد استفاده قرار گرفته است. تا به امروز حتی در حوزه زخم هم از پلاسما استفاده کرده بودند. اما ما یک نوآوری در ایده داشتیم، به طوری که این سیستم را برای اولین بار برای درمان زخم های دیابتیک به کار بردیم و مقاله ما برای اولین بار در دنیا چاپ شد و ما سیستم را ساختیم بدون اینکه آن را وارد کنیم.

آیا کشور دیگری هم غیر از ایران وارد این حوزه شده است؟

بعد از اینکه مقاله ما منتشر شد، در حال حاضر آلمان به عنوان یک کشور پیشتاز در حوزه استفاده از پلاسما در صنعت پزشکی، روی ترمیم زخم های دیابتی با پلاسما فعالیت می کند. اما استفاده از پلاسما در ترمیم زخم در آلمان بسیار گران قیمت و حدود پنج تا هشت هزار یورو و بسیار متفاوت از قیمتی است که برای ما تمام می شود.

الان اگر بیماری بخواهد تحت درمان زخم دیابتی با پرتو پلاسما قرار گیرد، چقدر باید هزینه کند؟

هزینه مشخص شده هر بار تابش در کلینیک های دولتی برای هر بار درمان، 100 هزار تومان است، اما لزومی ندارد بیمار هر بار این تراپی را دریافت کند و بستگی به حجم باکتری و سطح گسترش زخم دارد. با توجه به تجویز پزشک و پرستار، درمان زخم ها انجام می گیرد. این رقم شاید ظاهرا زیاد به نظر برسد، اما چند مرحله ترمیم زخم را جلو می اندازد که باعث می شود پانسمان های نوینی که هزینه های بیشتری دارند، کمتر مورد استفاده قرار گیرند.

تقریبا با هر بار استفاده از دستگاه تابش پرتوهای پلاسما، حجم باکتری ها چقدر کم می شود؟

با هر بار استفاده از این دستگاه، حجم باکتری صفر می شود. ما قبل و بعد از درمان پلاسما، کشت باکتری را انجام داده ایم که هیچ مقداری از باکتری را نشان نمی دهد. در این هنگام، وقتی پانسمان جدید روی زخم قرار می گیرد، باعث تحریک و تسریع درمان زخم می شود.

مقاله تحقیقات شما چه زمانی در مجله Nature چاپ شد؟

مقاله ما در دو مرحله در مجله Nature منتشر شده است؛ اولین بار در سال 2016 که جایزه بین المللی را هم دریافت کردیم. در حال حاضر هم در سال 2019 دومین مقاله را برای Nature ارسال کرده ایم که تاییدیه های لازم را کسب کرده و به زودی به چاپ می رسد.

منبع:فرهیختگان