چرا همه ما تا حدی نژادپرست هستیم؟ - بیست آمار

همه ما سوگیری های ناخودآگاهی داریم که فراتر از کنترل خودآگاهمان کار می نمایند. هر بار که شخص جدیدی را دیدار می کنیم، مغزمان سریع آغاز به ارزیابی می نماید که این فرد شبیه ما است یا متفاوت از ما؟ طرف ما است یا علیه ما؟ جواب این سوال ها مشخص می نماید دریافت ما از او چطور باشد. روان شناسان بر این عقیده اند که بقای ما متکی به دسته بندی هاست و همین، به بشر فرصت کشاورزی، شکار و شهرسازی داده است؛ اما وقتی مفهوم با ما را می سازیم، خود به خود غیر ما هم ساخته می گردد و بدین ترتیب، مغز همه را با یک دید نخواهد دید.

شاید دلتان بخواهد فریاد بزنید که اصلا هم این طور نیست. من با همه یک جور رفتار می کنم. متاسفانه سوگیری های شما عمیق تر از آنی هستند که حتی از وجودشان باخبر باشید؛ اما این به اصطلاح سوگیری های ضمنی، روی نحوه تفکر و رفتار ما موثرند. ما ویژگی هایی شخصیتی را به دیگران نسبت می دهیم که پایه و اساس آن قدری بیشتر از رنگ پوست، گرایش جنسی یا دیگر ویژگی هایی از این دست است. البته آنچه در این جا سعی داریم بدان اشاره کنیم، با دانسته های خودآگاهی که از تفاوت های افراد داریم، برای نمونه بر پایه نژاد یا مذهبی که دارند، متفاوت است. سوگیری های ضمنی، با این که در اعماق ناخودآگاه ما جا خوش نموده اند. اما همچنان می توانند باعث شوند که قضاوت درست را از دست بدهیم. پس چه کار می توانیم بکنیم؟

به گفته دنیل یودکین، محقق دانشگاه آکسفورد، این رویکرد ما در مقابل آن ها، محصول جانبی تاریخ تکامل ماست و چیزی نیست که ما به این راحتی ها بتوانیم تغییرش دهیم. در محل کار، شاید بدون این که بخواهیم یا اصلا بدانیم، کسانی که اسمشان آوایی شبیه به اسامی قومیتی خاص را دارد، از گزینه های دریافت یک سمت خاص کنار بگذاریم، بدون این که بدانیم ناخودآگاهمان فکر می نماید اقلیت ها نسبت به ما، شایستگی کمتری دارند. یا سوگیری ضمنی در یک جلسه ممکن است خودش را این طور نشان دهد که مرد ها بلندتر از زن ها حرف بزنند، چون در اعماق ناخودآگاهاشان فکر می نمایند که مرد ها نسبت به زن ها، مطالب مهمتری برای بیان دارند.

حتی در موقعیت هایی هم که این سوگیری ضمنی، منجر به یک تبعیض مثبت می گردد، نمی توان گفت اوضاع بهتر است. ما ممکن است توانایی هایی را به گروهی خاص نسبت دهیم، آن هم بر هیچ اساسی جز الگو های ناخودآگاه خودمان. برای نمونه یک استخدام نماینده ممکن است برای استخدام سمتی که به ریاضی احتیاج دارد، ناخودآگاهانه برای یک آسیایی امتیاز ویژه ای قائل گردد، چون در ناخودآگاهش فکر می نماید آسیایی ها استاد ریاضیات هستند. این واقعیت ها به نظرتان ناخوشایند می رسند نه؟ تازه بدانید که رهبران کشور ها هم از این موضوع مستثنا نیستند.

اوایل 1986 (1364)، حدود یک چهارم از افراد کابینه مارگارت تاچر یهودی بودند، خودش در خاطراتش در این باره نوشته: من تنها می خواستم افراد کابینه، باهوش و پرانرژی باشند که اغلب هم نتیجه همین می شد. به نظر می رسد که تاچر تصویری اسطوره ای در خصوص توانایی های یهودی ها در ناخودآگاه خود داشته است. روانشناسان می گویند شاید ما نتوانیم تقسیم جهان به ما و دیگران را متوقف کنیم، یودکین می گوید: عضویت در گروه ها منش مهمی شده که مردم نه تنها زندگی اجتماعی خود، بلکه کل دریافت و ادراکشان از واقعیت را از طریق آن سازمان دهی می نمایند.

مطالعات تایید می نمایند که این احتیاج ریشه دار انسان به تعلق، حتی رفتار ما را تغییر می دهد. برای مثال در مطالعه کوچکی که سال 2013 (1392) در دانشگاه کوئینزلند انجام شد، دانشمندان مردم را به طور تصادفی وارد گروه قرمز یا آبی کردند و از آن ها خواستند سرعت نوشتن در یک تکلیف را مورد داوری قرار دهند. شرکت نمایندگان هم گروهی های خودشان را سریع تر از افراد گروه دیگر یا همان غیر از ما، ارزیابی نموده بودند، حتی وقتی که سرعت ها دقیقا با هم برابر بودند.

اما من نژادپرست نیستم!

در حالی که ما گروه های افراطی ای مانند قهرمانان سفید (white supermacists) را نژادپرست می دانیم، خودمان، حتی اگر خود را آزادی خواه یا روشنفکر بدانیم، در اعماق ناخودآگاهمان، سوگیری ها و تعصب های ناشناخته ای را پنهان داریم. از کجا می دانیم؟ چون در سال 1998 (1377) روان شناسان تست تداعی ضمنی یا (Implicit Association Test) IAT را اجرا کردند که از تداعی واژگان و تصاویر برای بیرون کشیدن رویکرد های نهفته درونی افراد استفاده می نماید.

با این که 75 درصد از شرکت نمایندگان سفیدپوست گفته بودند که بین سیاه پوست یا سفیدپوست ترجیحی قائل نیستند، اما نتایج آزمون نشان می داد که بین 70 تا 75 درصد از آن ها، تعصیب و سوگیری های ضمنی داشتند. البته اصلا جای تعجب ندارد که وقتی به کسی بگویید درونش رویکرد ها و سوگیری هایی دارد که خودش نمی تواند ببیند، به همه چیز قسم بخورد که این چنین نیست. دکتر کیت رتلیف، مدیر اجرایی پروژه ضمنی (خانه تست تداعی ضمنی) می گوید بیشتر افراد نتایج تست را انکار می نمایند و می گویند که این تست غیرعلمی است.

اما این تنها تست آی ای تی نیست که سوگیری های پنهان ما را عیان می نماید. مطالعاتی که از طریق تصویربرداری از سیستم عصبی صورت گرفته اند هم، می گویند این سوگیری ها وابسته به مغز ماست. نتایج تصویربرداری های ام آر آی نشان می دهد که شرکت نمایندگان در مطالعه، وقتی چهره افرادی را می بینند که از نظر نژادی با نژاد خودشان متفاوت است، فعالیت بیشتری در منطقه آمیگدالای مغز دارند (آمیگدالا یا بادامه منطقه ای از مغز است که با ترس مرتبط است). به طریقی مشابه، شرکت نمایندگان زمانی که با چهره افرادی از قومیت های دیگر مواج می شدند، احساس وحشت زدگی بیشتری را در خود نشان می دادند.

ریشه سوگیری

با توجه به شیوع و فراگیری ای رویکرد ما در مقابل دیگران، باید از خودمان بپرسیم که اصلا این رویکرد اول از کجا آغاز شده؟ منشأ آن کجاست؟ آنچه واضح است این است که ما رویکرد را از والدین خود یاد می گیریم، اما دکتر جان ون باول، استاد روان شناسی و عصب شناسی در دانشگاه نیویورک، می گوید که این همه ماجرا نیست. بله، سوگیری های ضمنی از منابعی مانند پدر و مادر، رسانه ها و هنجار های اجتماعی روز آموخته می شوند، اما بخشی هایی از آن را درواقع به ارث می بریم. او می گوید: مطالعات روی دوقلو ها نشان می دهد که بعضی افراد نه تنها در مقایسه با دیگران نژادپرست تر هستند، بلکه کلا ظرفیت و پتانسیل ما برای تعصب و سوگیری، پایه های قوی ژنتیکی دارد.

به بیان دیگر، بعضی افراد استعداد ژنتیکی بیشتری برای متعصب بودن به ارث می برند. با این حال، همه ما مقداری از آن را در ژن های خود داریم. خب، آیا باید نگران باشیم که این سوگیری های ضمنی در نهایت از ما یک فرد نژادپرست می سازد یا دست کم باعث می گردد پیش داوری کنیم؟ بیشتر روان شناسان پاسخشان به این سوال منفی است. با این که ما باید حواسمان به این سوگیری ها باشد، اما نباید خودمان را تسلیم آن ها بدانیم. آن ها به هر حال بخشی طبیعی از انسان هستند.

خطر همگانی

توین فیاک، از مدیران اجرایی شرکت چهره های سیلیکون، ولی است، شرکتی که با سازمان های مختلف همکاری می نماید تا همین مشکل را رفع نمایند. او در این باره می گوید: مغز ما طوری طراحی شده که به طور ناخواسته اطلاعات جدید ورودی را براساس اطلاعاتی که از تجربه های قبلی به دست آورده، ارزیابی و دسته بندی می نماید، این تجربیات گذشته می توانند مستقیما از طریق خود شخص به دست آمده باشند یا غیرمستقیم باشند. با این حال حتی او هم قبول دارد که خودش هم به همان اندازه دیگران مستعد داشتن چنین سوگیری هایی است.

خانم فیاک می گوید: ممکن است من صحبت با یک زن ویتنامی را به صحبت با یک مرد سفیدپوست ترجیح بدهم، چون سوگیری های من به من می گویند که با آن زن چیز های مشترک بیشتری دارم، چون او از نظر ظاهری به من شبیه است. این خوب با بد نیست، تنها این طور هست. حالا اگر من خودم را مجبور کنم که از منطقه امن خودم خارج شوم و با مرد سفیدپوست وارد صحبت شوم، احتمالا یاد می گیرم که با او هم نقاط اشتراکی دارم و احتمالا یک دوستی غیرمنتظره شکل می گیرد. به همین خاطر است که می گوییم فهمیدن سوگیری های ضمنی خودمان اهمیت دارد، با شناختن و فهمیدن خودمان، می توانیم دیگران را هم بهتر درک کنیم، از منطقه امن خودمان خارج شویم و دید خودمان را وسعت بخشیم.

خوشبختانه، به گفته یودکین، سوگیری های ضمنی همبستگی کمی با رفتار ها ما دارند. او می گوید: تن ها وقتی افراد عجله دارند، استرس دارند یا این که حواسشان پرت است، احتمال این که سوگیری های ضمنی مشخص نماینده رفتارشان بگردد، بالا می رود. این بد نیست که افراد سوگیری داشته باشند، این تنها یک واقعیت در خصوص جهانست. تنها وقتی مردم آن را قبول نمایند و بپذیرند، حرف زدن در خصوص آن و همچنین کاهش اثر آن رفتارمان آسان تر خواهد شد.

با این حال، سوگیری های ما می تواند پیامد های دور از دسترسی هم داشته باشد، مانند مواردی که در آزمایشی که از طریق ون باول، یودکین و همکارانشان انجام شد. آن ها می خواستند ارزیابی نمایند که افراد، چقدر دیگران را برای سارقی تنبیه می نمایند. وقتی تنبیه نماینده و سارق، هر دو هوادار یک تیم فوتبال بودند یا این که متعلق به یک ملیت بودند، در مقایسه با وقتی که قرار بود هواداران تیم های دیگر یا افراد از ملیت های دیگر را تنبیه نمایند، خیلی نرم تر رفتار می کردند. اگر این رفتار را در مقیاس عظیم تر در جهانی واقعی بخواهیم ببینیم، خیلی راحت می توانیم درک کنیم که بی عدالتی ها چطور اتفاق می افتد.

برای مثال در آمریکا، با این که میزان مصرف مواد مخدر بین سیاه پوستان و سفیدپوستان، یکسان گزارش شده، اما تعداد سیاه پوستانی که به این دلیل به زندان می افتند، شش برابر بیشتر از سفیدپوستان است. همچنین در جهانی تجارت، شرکت هایی که پایه گذارشان یک زن است، در مقایسه با شرکت های مشابهی که به دست یک مرد راه اندازی شده، سرمایه کمتری جذب می نمایند که احتمالا نشان می دهد یک سوگیری ضمنی در خصوص توانایی اقتصادی و تجاری زنان وجود دارد.

مبارزه با سوگیری

سازمان هایی هستند که دارند با سوگیری های ضمنی مبارزه می نمایند و بعضی حتی دوره های آموزشی ای ترتیب داده اند که آگاهی اجتماعی در این زمینه را افزایش دهند، برای مثال، سازمان ابتکار عمل ملی برای ساختن اعتماد و عدالت جمعی، مداخله های پایلوتی را در بین نیرو های پلیس آمریکا انجام می دهد. در انگلستان، سرویس های حرفه ای پی. دبلیو. سی، برنامه ذهن باز را اجرا می نمایند که در آن مجموعه ای از آزمون های روانشناسی و دیگر ابزار های آگاهی بخش را به کار می برند تا به کارفرمایان یاری نمایند سوگیری های ناخودآگاه خود و تاثیر آن ها را درک نمایند.

از سال 2011 (1390) که این برنامه به راه افتاده، تعداد فارغ التحصیلان زن و افراد از قوم های اقلیت که استخدام شده اند، افزایش پیدا نموده اند. دومینیک آبرامز، استاد روان شناسی اجتماعی در دانشگاه کنت بر این باور است که مسیری که ما در آن با سوگیری های ضمنی برخورد می کنیم، همان راهی را خواهدرفت که کمپین های سلامت عمومی برای مقابله با سیگار ایجاد کردند، از طریق آموزش و قانون گذاری در راستای تغییر هنجارها. او شرح می دهد: افرادی که سیگار می کشیدند، در خصوص آسیبی که به دیگران (از طریق سیگار کشیدن منفعل یا تنفس دود سیگار فرد دیگر) می زدند، آگاهی نداشتند و بیشتر افراد سیگاری واقعا نمی خواهند به دیگران آسیب برسانند.

نکته این که حتی اگر ما نتوانیم مردم را از اعتیاد به نیکوتین بازداریم یا سیگار کشیدنشان را به طور مستقیم متوقف کنیم، می توانیم از آگاهی و دانش خود در خصوص پیامد ها استفاده کنیم و کاری کنیم که نتیجه را برای دیگران تغییر بدهد. به همین نسبت در خصوص سوگیری های ضمنی، این سوگیری های ممکن است همچنان باقی بمانند، اما می توانیم خطراتی را که ایجاد می نمایند، کم کنیم و خوراک های آن را هم تغییر دهیم.

آشکارسازی سوگیری

به گفته آبرامز، وقتی سوگیری ها به چالش کشیده شوند، احتمال این که به سطح خودآگاه بیایند یا واضح و آشکار شوند، بالاتر می رود. تاریخ این امر را نشان می دهد و آبرامز شرح می دهد: مثال های بی شماری وجود دارند: جنبش حق رای، ضدبرده داری و به چالش کشیدن تعصب های سنتی در خصوص گرایش های جنسی؛ همه آن ها ادراک مردم از روال معمول را به چالش کشیدند و آن را تغییر دادند. برای این که بتوانیم سوگیری های خود را تغییر بدهیم، می توانیم از طبیعت تشکیل گروه درون خودمان استفاده کنیم تا به نتیجه برسیم.

یعنی این که برای تغییر گرایش خودمان، روی سوگیری هایمان تمرکز نکنیم، بلکه تعریف خودمان را از گروهمان عوض کنیم، تعریف این را که چه کسانی ما و چه کسانی غیر از ما هستند، تغییر بدهیم. ون باول در این باره می گوید: تحقیقات ما همیشه نشان داده که قرار دادن افراد متنوع در یک گروه با هدفی مشترک، می تواند سوگیری های ضمنی را کاهش دهد. این اتفاق هم دائما در جهانی واقعی می افتد، مثل زمان جنگ که افراد متنوع و متفاوت از سراسر کشور، در کنار هم می جنگند.

به یاد دارید که گفتیم آزمایش آمیگدالا نشان می دهد در مواجهه با افراد از نژاد های دیگر، بیشتر می ترسیم؟ تحقیقات عصب شناسی نشان داده که این اثر، وقتی افراد سفیدپوست و سیاه پوست در حالی که تی شرت های یکرنگ پوشیده اند و در کنار هم روی یک تمرین مشترک کار می نمایند، بسیار کاهش پیدا می نماید یودکین شرح می دهد: در حالی که گرایش درونی بشر، حذف افرادی است که به عنوان دیگری ادراک می شوند و این تمایل، گرایشی قوی و تا حدی ماندگار است، اما همچنین پتانسیل تغییر تعریف افراد از ما و دیگران هم وجود دارد و در این تعریف انعطاف پذیر هستیم.

شاید این که آدم ها راحت می توانند تعریفشان را از ما و دیگران تغییر بدهند، در ذهنتان زنگ خطری را به صدا درآورده باشد و قدری شما را نگران کند، اما وجه خوبش این است که ما می توانیم به سوگیری هایی که از قبل در ذهنمان وجود داشته اند، غلبه کنیم. چنان که ون باول اشاره می نماید: وقتی افراد به یک گروه تعلق می گیرند، سوگیری ها و تعصب های ضمنی آن ها خیلی سریع رنگ می بازند. این خیلی جالب است که ما می توانیم از همان طبیعتی که از اول باعث به وجود آمدن این سوگیری ها شده، برای کاهش آن استفاده کنیم. تنها مهم این است که خودتان گروه یا گروه هایی را که در آن قرار دارید، چطور تعریف کنید.

منبع: CNN