اولین دندانپزشک در ایران؛ مسیو پلوکهیا دکتر هیبنت؟ - بیست آمار

سعید میرسعیدی| در مقاله استخدام اولین دندانپزشک اروپایی در سال 1293 هجری قمری و پایه گذاری دندانپزشکی نوین در ایران در شماره 49 و50 مجله گنجینه اسناد، دکتر احمد هاشمیان با استناد به خبری در روزنامه دولت علیه ایران در تاریخ 1286 هجری قمری، از دندانپزشکی فرانسوی به نام موسیو پلوکه نام برده است که در آن تاریخ به تازگی به ایران وارد شده بود. از این شخص در منابع دیگر شرح حال و اطلاع بیشتری در دست نیست و تا بحال تصویر و توصیف و اشاره ای درباره او دیده نشده است.

متن این اعلان که اشارات دقیقی به جزئیات درمان های دندانپزشکی ارائه شده دارد، در مقاله فوق چنین آمده است:

موسیو پلوکه، یکی از صاحب صنعتان دولت بهیه فرانسه است. روز بیستم شهر رجب وارد دارالخلافه گشته، مصمم به شغل برطرف مرض دهان و درد دندان است.

حکیم مذکور دندان که درد می کند، بدون اذیت بیرون می آورد و در عوض دندان مصنوعی تازه می گذارد که هیچ کس تمیز نمی دهد که این دندان مصنوعی است. هر دندانی که سیاه شده باشد یا زنگ زده باشد، پاک می کند و دندانی که کرم خورده باشد برطرف کرم خوردگی می کند که ابداً دیگر کرم نزند و هر دهانی که بدبو باشد، معالجه می کند و دندان جفتی که روی هم افتاده باشد، جدا می کند و دندان اگر کج باشد، راست می کند و در پاریس به جهت این شغل نشانه های افتخار متعدد به او داده اند.

منزل او در بیرون دروازه دولت، پهلوی خانه خلیفه فرنگی است. کتابچه در علم و هنر خود نوشته و در صورت و شکل شخص با دندان و بی دندان را نموده و در وقت آمدن به ایران، در اسلامبول طبع نموده و مجاناً به معارف و اعیانی که روزنامه دارند، داده می شود.

با توجه به اینکه در مقاله فوق تنها متن این اعلان آمده و تصویر آن ارائه نشده است، به جست وجو در آرشیو روزنامه های قدیم ایران پرداختیم و با یاری محقق ارجمند جناب آقای دکتر رضا کسروی به شماره 636 روزنامه دولتی به تاریخ یوم پنجشنبه سیزدهم شهر شعبان المعظم مطابق سال خجسته فال ئیلان ئیل سنه 1286هجری [قمری] برابر با تاریخ 27 آبان 1248 دست پیدا کردیم. این شماره روزنامه به عنوان نمره ششصد و سی و شش منطبعه دارالخلافه ناصری در مدرسه مبارکه دارالفنون در دارالطباعه دولتی معرفی شده است.

لازم به شرح است که این روزنامه بعد از روزنامه وقایع اتفاقیه و قبل از روزنامه ایران تا پیش از سال 1288 هجری قمری منتشر می شده است.

با مراجعه به این نسخه، معلوم می شود نام این دندانپزشک فرانسوی که در مقاله دکتر هاشمیان موسیو پلوکه خوانده شده، به طور دقیق قابل خوانش نمی باشد و از طریق کاتب وقت روزنامه به صورتی مخدوش و غیر قابل تشخیص نوشته شده و یا در مرحله چاپ به این شکل درآمده است.

همچنین در کتاب اولین های تهران، سیروس سعدوندیان، انتشارات نگارستان کتاب، چاپ اول: 1389 در صفحه 226، متن همین اعلان آمده، اما نام دندانپزشک، موسیو پاز خوانده شده که آن هم صحیح به نظر نمی رسد.

بجز نام دندانپزشک بقیه متن آگهی در هر دو منبع بطور کامل و صحیح خوانده شده است. به علاوه برخلاف اشاره دکتر هاشمیان، از متن این آگهی اطلاعی در خصوص استخدام این دندانپزشک توسط دولت ایران به دست نمی آید و در سایر منابع نیز تا به حال سندی در خصوص استخدام او در دربار و دولت ایران دیده نشده است.

نکته قابل توجه دیگر اینکه این دندانپزشک طبق این اعلان، در تاریخ 20 رجب 1286 وارد تهران شده و این تاریخ تقریباً سه سال پیش از ورود دکتر برتراند باتیست آنسگاریوس هیبنت (مسنن السلطنه) دندانساز سوئدی ناصرالدین شاه بوده و بنابراین دکتر هیبنت برخلاف آنچه مشهور است اولین دندانپزشک خارجی حاضر در ایران نبوده است.

طبق اسناد وزارت خارجه، حکم تلگرافی صدراعظم به پاریس برای استخدام هیبنت در تاریخ 8 ژوئیه 1872 برابر با دوم جمادی الاول 1289 بوده و انعقاد قرارداد او با دولت ایران اندکی بعد از این تاریخ و ورودش به ایران در اواخر سال 1289 هجری قمری می باشد.

اولین اعلان در خصوص حضور هیبنت هم به اوایل سال 1290 هجری قمری برمی شود و در روزنامه ایران، نمره 157، 24 صفر 1290 منتشر شده است.

همان طور که عنوان شد، بجز همین آگهی، تابحال هیچ سند دیگری از این دندانپزشک فرانسوی بدست نیامده است و از مدت زمان حضور او در ایران اطلاعی در دست نیست. با توجه به اینکه این آگهی قدیمی ترین سند یافت شده درباره حضور دندانپزشکان فرنگی در ایران است، فعلاً می توان او را اولین دندانپزشک فرنگی حاضر در ایران دانست و روشن است که زودتر از دکتر هیبنت به ایران آمده و مشغول به کار دندانپزشکی و دندانسازی شده است.

منبع: روزنامه ایران