تور چین: آشنایی با 4 رمان کلاسیک چین؛ از منبع اقتباس جنگجویان کوهستان تا افسانه سه برادر - بیست آمار

با ما همراه باشید و با تور چین از شگفت انگیزترین کشور دنیا دیدن کنید بر روی دیوار چین سلفی بگیرید، از قصر ممنوعه دیدن کنید و در خیابان شانگهای پیشرفته ترین آسیا قدم بزنید.

• لب آب (Water Margin) که با نام یاغیان مرداب (The Outlaws of the Marsh) نیز شناخته می گردد - اثری از شی نائی نان - انتشاریافته در قرن 14 میلادی - در دهه 60 سریالی اقتباسی از این اثر با عنوان جنگجویان کوهستان از شبکه 1 پخش شد
• رومنس سه پادشاهی (Romance of the Three Kingdoms) - اثری از لو گوان ژانگ - انتشاریافته در قرن 14 میلادی - در دهه 60 سریالی اقتباسی از این اثر با عنوان افسانه سه برادر از شبکه 2 پخش شد
• سفر به غرب (Journey to the West) - اثری از وو چنگ نن - انتشاریافته در در قرن 16 میلادی - از این کتاب ترجمه ای با نام سیر باختر با ترجمه شهرنوش پارسی پور منتشر شده است
• رویای تالار سرخ (Dream of the Red Chamber) - اثری از سائو شچین - انتشاریافته در قرن 18 میلادی - نسخه خلاصه شده ای از رمان با عنوان رویای خانه سرخ با ترجمه محمد حسین آریا منتشر شده است

هرگاه که نویسنده های غربی احتیاج به بینش نو و تازه سازی ادبیات معاصر خود داشته باشند، به دانته و شکسپیر و نویسنده های بزرگ گذشته یشان رجوع می نمایند؛ در مشرق زمین نیز این چهار رمان برای نویسندگان معاصر کارکردی مشابه دارند. به امید روزی که ترجمه ای باکیفیت و کامل (و با پاورقی های مفصل! ) از هر چهار اثر منتشر گردد تا ما هم بتوانیم از این گنجینه ارزشمند بهره مند بشویم.

زمینه تاریخی چهار رمان بزرگ

این چهار رمان در دوره حکومت سلسله مینگ (1368 تا 1644 میلادی) و سلسله چینگ (1644 تا 1912 میلادی) منتشر شدند. این چهار اثر ستون ادبیات چین به حساب می آیند و حوزه تاثیرشان از اساطیر ژاپن و کره تا اساطیر هند دیده می گردد. تالیف این چهار اثر نوید ظهور فرم ادبی رمان را در چین داد و به سلطه مطلق آثار فلسفی و شعر در چین سرانجام داد. گستردگی رمان به نویسندگان این آثار اجازه داد تا تاریخ و اسطوره را با هم ترکیب نمایند و در قالب خطوط روایی قابل دسترس تر و آسان خوان تر برای مردم تعریف نمایند. برای همین این آثار نماد رواج محدود، ولی قابل توجه دموکراسی در ادبیات بودند. بزرگ ترین نشانه از این دموکراسی سازی استفاده شدن از چینی عامیانه در متن رمان ها بود، چون تا پیش از این آثار تمام متون ادبی در سلطه کامل چینی کلاسیک قرار داشتند.

غیر از این موارد، این آثار نشان دادند که رمان فرمی مناسب برای تعریف قصه ای چندصدایی، یا بیان کردن وقایع از دید چند نفر با زاویه های دید مختلف است. بعلاوه فرم رمان بستری مناسب برای استفاده از آیرونی (Irony) یا کنایه فراهم کرد. این دو عامل باعث شدند که صدای طبقات مختلف مردم چین ابراز گردد و در بستر رمان طبقه حاکم مورد انتقاد قرار بگیرد، انتقادهایی که پیش از این در نطفه خفه می شدند.

لب آب

لب آب، انتشاریافته در قرن 14 میلادی، اولین رمان منتشرشده از بین چهار رمان کلاسیک چین بود و در آن سبک نوشتاری عامیانه/محلی ای ابداع شد که رمان های بعدی نیز از آن پیروی کردند. عنوان رمان به شکل های مختلف ترجمه شده است: یاغیان مرداب، هر مردی برادر است، مردان مرداب، مرداب های کوه لیانگ. با این که درباره هویت مولف اثر تردید وجود دارد، ولی بیشتر صاحب نظران آن را به شی نائی نان (Shi Naian)، نویسنده ای از شهر سوژو، نسبت می دهند. این رمان در سلسله سونگ (Song Dynasty) (960 تا 1279 میلادی) واقع شده و داستان گروهی از یاغیان را روایت می نماید که در نهایت برای مبارزه با متجاوزان خارجی به خدمت امپراتور درمی آیند.

این داستان از زندگی یاغی ای واقعی به نام سونگ جیانگ (Song Jiang) الهام گرفته شده که در قرن دوازهم از امپراتور بازنده شد و دار و دسته 36 یاغی ای که تحت خدمت او بودند به بخشی از فولکلور چین تبدیل شدند. این قصه های فولکلور باعث شدند که سونگ جیانگ و دار و دسته اش بین مردم به افسانه تبدیل شوند و اقتباس های دراماتیک و بازگویی های پرینت شده قصه یشان بین مردم پخش گردد.

این اقتباس ها و بازگویی ها همه زمینه سازی ای برای نوشته شدن لب آب بودند. این رمان بسیاری از حکایت های مختلف درباره سونگ جیانگ را فشرده و با هم ترکیب کرد. عده ای علت موفقیت رمان را به تصویرسازی های آیرونیک آن از شکایت های رایج علیه طبقه حاکم نسبت دادند. تصویرسازی رمان از قیام یاغیان برای مردم زمانه و نفرتی که نسبت به سلسله مینگ حس می کردند بسیار ملموس بود و به خاطر همین برای مدتی انتشار رمان قدغن شد، چون اولیاءامور فکر می کردند که مبلغ فتنه و اغتشاش است. این رمان اقتباس های مدرن زیادی داشته است و هنوز هم به خاطر داستان کهن الگویی ای که درباره شورش، سرکوب و چاپلوسی تعریف می نماید، از اهمیت برخوردار است.

سفر به غرب

سفر به غرب، نوشته وو چنگ نن (Wu Chengen)، در قرن 16، شاید تاثیرگذارترین رمان بین چهار رمان کلاسیک باشد و بدون شک مشهورترین اثر ادبی چینی خارج از مرزهای چین است. این داستان درباره سفر زیارتی راهب بودایی شوانگ زانگ (یا هیوان تسانگ) (Xuanzang) به هندوستان و سفرهای مرتبط او در استان های غربی چین به همراه سه شاگردش است. با این که ایده کلی داستان بر پایه بوداییسم بنا شده است، ردپایی از داستان های فولکلور چینی، اساطیر چین و مکاتبی چون همه خدایی (Pantheism) و دائوئیسم (Taoism) نیز در متن رمان یافت می گردد و این تنوع فرهنگی در کنار شخصیت ها و موجودات متنوع و خیال انگیز داستان باعث شده اند که با داستانی حقیقتاً همه جانبه و گسترده طرف باشیم.

از بین شخصیت های متنوع می توان به شیاطین (Demons) مختلفی که شوانگ زانک در طول سفرهایش با آن ها برخورد می نماید، و انواع مختلفی روح های حیوانی که خود را به شکل انسان درمی آورند، اشاره نمود. از بین روح های حیوانی می توان به سه شاگرد مذکور اشاره نمود که با شکل میمون، خوک و غول رودخانه (River Ogre) شناخته می شوند و همچنان که سعی دارند بابت گناهان گذشته یشان توبه نمایند، بین آن ها و شوانگ زانگ پیوندی ناگسستنی برقرار می گردد. آرتور ویلی (Arthur Waley) یکی از نخستین ترجمه های انگلیسی و ناکامل رمان را با نام میمون (Monkey) انجام داد. این ترجمه به کل به ماجراجویی های این شخصیت - یعنی میمون ماجرا - اختصاص داده شده بود و بسیاری از اقتباس هایی که از رمان انجام شدند هم همین راه را در پیش گرفتند. به طور کلی این میمون، که با نام پادشاه میمون (Monkey King) و سان ووکانگ (Sun Wukong) شناخته می گردد، مشهورترین شخصیت رمان است.

سفر به غرب یکی از نمونه های اولیه سبک شنمو (Shenmo) یا ادبیات خدایان و شیاطین (Gods and Demons) است که همان طور که از اسمش پیداست، روی ماجراجویی های خدایان و شیاطین مختلف تمرکز دارد و در دوره سلسله مینگ نقشی محوری در ظهور ادبیات چینی عامیانه داشت، چون در این دوره بود که بسیاری از حکایت های فولکلور با قدمت چند صد ساله برای اولین بار به حالت مکتوب درآمدند و در دسترس عموم قرار گرفتند.

سفر به غرب معروف ترین مثال از سبک شنمو است و در چین آنقدر اقتباس های مختلف از آن ساخته شده که به پدیده ای فراگیر تبدیل شده است. ماندگاری این رمان مدرکی دال بر تحولی است که در ادبیات چین ایجاد کرد. همان طور که بسیاری از اساطیر یونان باستان برای اولین بار در آثار هومر مکتوب شدند، سفر به غرب نیز برای اولین بار تصویری مکتوب از اساطیر باستانی چین ارائه داد و تا به امروز گنجینه ای قابل ارجاع برای این اساطیر به جای مانده است.

رومنس سه پادشاهی

رومنس سه پادشاهی رمانی تاریخی است که به حیله گری ها و دسیسه چینی های دوره سه پادشاهی (The Three Kingdoms Period) تاریخ چین می پردازد. این رمان تاریخ، افسانه و اسطوره را با هم ترکیب کرد تا تاریخ پرفرازونشیب این دوره زمانی را تعریف کند. این داستان حماسی، نوشته لو گوان ژانگ (Luo Guanzhong) شامل صدها شخصیت است و چندین رشته داستانی پیچیده را در هم می تند تا تجزیه شدن چین به سه قلمروی پادشاهی درگیر جنگ و سپس آشتی و اتحاد دوباره آن ها را به تصویر بکشد. این سه قلمرو سائو وی (Cao Wei)، شو هان (Shu Han) و ووی شرقی (Eastern Wu) نام داشتند.

رومنس سه پادشاهی همچنان محبوبیت خود را در چین حفظ نموده است و تاثیر عمیقی روی هویت ملی چین گذاشته است، چون این داستان بیان گر یکی از افسانه های بنیادین این ملت است که در تاریخ شان زیاد رخ داده: تجزیه شدن و اتحاد دوباره. باور به ماهیت چرخه ای تاریخ به اختصار در جمله آغازین رمان مورد اشاره قرار گرفته است: یکی از حقایق بدیهی این جهان این است که جدایی های طولانی به اتحاد و اتحادهای طولانی بی شک به جدایی ختم خواهند شد.

پیچیدگی جهانی سیاسی ای که رمان به تصویر می کشد، در کنار حجم بالا و روایت متراکم آن، باعث شده خواندن آن چالش برانگیز باشد. با این حال جایگاه رمان به عنوان اثری عمیق محفوظ است و نفوذ آن در ذهنیت سیاسی امروزی چین قابل مشاهده است، طوری که شاید از این نظر فقط با تاثیر آثار شکسپیر روی هویت ملی مردم انگلستان قابل مقایسه باشد.

رویای تالار سرخ

این رمان که در اواسط قرن هجدهم و در دوران سلطنت سلسله چینگ نوشته شده، آخرین اثر از بین چهار رمان کلاسیک چین بود که به جایگاهی برجسته دست پیدا کرد. رویای تالار سرخ اثری نیمه خودزیست نامه ای است که به افول مالی و اخلاقی خانواده سائو شچین (Cao Xuequin)، نویسنده رمان، و متعاقباً سلسله چینگ می پردازد.

این رمان به خاطر زیبایی و نوآوری های فرمی اش شناخته می گردد و به همین دلیل رشته آکادمیکی مخصوص مطالعه آن شکل گرفته است. این حوزه قرمزشناسی (Redology) نام دارد و هنوز که هنوز است، موضوع آکادمیک پررونقی در چین است.

این رمان در مقایسه با پیشینیان خود ظرافت مندانه تر و دقیق تر است و تصویر فوق العاده پرجزئیاتی از زندگی اشراف در قرن هجدهم چین را به تصویر می کشد. تمرکز رمان به طور خاص روی توصیف پیچیدگی های رسم ورسومات اجتماعی در این جهانی پررمز و راز است.

از این نظر رمان گنجینه ای ارزشمند برای کسانی است که به فرهنگ چین علاقه دارند و برای خوانندگان بینشی عمیق به جهانی مذهبی، اجتماعی و سیاسی طبقه اشراف زاده چین فراهم می نماید. بعلاوه رمان به جنبه های مختلف فرهنگ چین می پردازد: از دارو و پزشکی گرفته تا اسطوره و هنر؛ بسیاری از عناصر توصیف شده در رمان تا به امروز در فرهنگ چین به جای مانده اند و می توان اثرشان را در زندگی روزمره مردم این کشور مشاهده کرد.

منبع: The Culture Trip