مروری بر فرآیند نظارت بر برنامه سازی به بهانه حواشی پایتخت - بیست آمار

محمد حسین صوفی در گفت وگویی با خبرنگاران درباره تلویزیون و حواشی این روزهایش در پاسخ به این پرسش که نظارتی که بر محتوای سریال ها و برنامه های تلویزیونی اتفاق می افتد، اساساً چه تاثیری بر خروجی برنامه ها دارد و چقدر این نظارت هنرمندانه و با تعامل با عوامل سازنده انجام می گردد؟ با بیان اینکه نظارت در صداوسیما اساساً در همه سطوح انجام می گردد، گفت: مقوله نظارت بر برنامه های رادیو و تلویزیون، فرآیندی دارد که بخشی از آن درون سازمانی و بخشی از آن بیرون سازمانی است؛ آنچه در درون سازمان وجود دارد فرآیند خودش را دارد؛ به عنوان مثال گروه های برنامه ساز یک بخش نظارتی دارند و هر برنامه ای که فراوری و پخش می نمایند، چه به صورت فراوریی و چه ضبطی و زنده و آنلاین، حتماً باید یک فرایند نظارتی در آن ها طی گردد. ضوابط و معیارها و استانداردها در آنجا باید رعایت گردد. پس از گروه ها، در حوزه مدیریت شبکه هم بخش های نظارتی وجود دارد؛ یعنی اگر شما ساختار شبکه ها را آنالیز کنید، می بینید که معمولاً در همه شبکه های رادیویی و تلویزیونی بخشی به نام نظارت و ارزیابی وجود دارد که وظیفه آن ها نظارت و ارزیابی قبل از پخش است، هم نظارت و ارزیابی بعد از پخش. معمولاً عملکرد نظارت شبکه های تلویزیونی بیشتر نظارت قبل از پخش است. بایدها و نبایدها و اینکه آیا ضوابط و استانداردها در برنامه ها رعایت می شوند یا نمی شوند را مراقبت می نمایند.

معاون پیشین صدا ادامه داد: پس از معاونت های برنامه ساز که شامل معاونت صدا، معاونت سیما و معاونت سیاسی می گردد، یک حوزه نظارت بالاتری وجود دارد که شبکه ها و معاونت ها را نظارت می نماید و آن مرکز نظارت و ارزیابی است. وظیفه این مرکز به تعبیری نظارت پس از پخش است. در واقع شورای نظارت آنچه را که در آنتن تلویزیون پخش شده است، آنالیز می نماید و می بیند که آیا برنامه ای که پخش شده است متناسب استانداردهای سازمان صداوسیما بوده است یا خیر. همه این سطوح نظارتی که مطرح شد، باید در سطح دقیق و مناسبی به وظایف خود عمل نمایند. اما گاهی اوقات شما برنامه ای را می بینید که آن استانداردهای لازم را ندارد و هنجارها در آن رعایت نشده است و این بیانگر آن است که یکی از این فرایندهای نظارتی که بیان کردم حال یا در گروه یا در پخش اصول را رعایت ننموده است که نظارت قبل از فراوری داشته باشد و پس از آن است که مرکز نظارت بر صداوسیما باید وارد گردد.

محمد حسین صوفی سپس بیان کرد: بالاتر از همه این نظارت ها، شورای نظارت بر صداوسیماست که بر اساس اصل 75 قانون اساسی، متشکل از نمایندگان قوه مقننه، مجریه و قضایی است و وظیفه نظارت بر کلیت سازمان صداوسیما را دارد و نه نظارت بر یک بخش. نظارت بر عملکرد سازمان صدا و سیما در حوزه فراوری، چه در حوزه پشتیبانی و چه فنی و چه نیروی انسانی و امثالهم. یکی از بخش ها هم نظارت بر فراوری و محتوا است؛ چه در مناسبت ها و چه غیرمناسبت ها. این محتواها مورد ارزیابی قرار می گیرند و در مدت زمان معین طی گزارشی به سازمان صداوسیما ارسال می شوند.

دبیر شورای نظارت بر سازمان صداوسیما سپس در پاسخ به این پرسش خبرنگاران که چرا شرایط در این رسانه به گونه ای شده است که شبکه ها و برنامه سازان برای جذب مخاطب و رقابت دست به هر کاری می زنند؟ اظهار کرد: کمی باید نسبت به عملکرد رسانه و رسانه ها در این مقطع زمانی که در آن واقع شده ایم، هم واقع بین بود و هم منصف. وقتی از رسانه ها صحبت می کنم، شامل رسانه های دیداری شنیداری، مکتوب مجازی و امثالهم است. در شرایطی که ما همگان را دعوت می کنیم در خانه ها بنشینند و مراقبت داشته باشند و اجتماع نداشته باشند، جماعتی از نیروی انسانی کشور هم در رسانه ها مشغولند و به سختی محتوا فراوری و برنامه سازی می نمایند، کمی واقع بین باشیم و انصاف را رعایت کنیم. در شرایطی که پیغامی داده می گردد که مردم در خانه هایشان بنشینند از این طرف هم پیغام می دهیم که برنامه ساز گوینده، گزارشگر، مجری و تهیه نماینده مدیرگروه مدیر شبکه مدیر رسانه مجازی، مدیر خبرگزاری و خبرنگار در محل کار باشند و نسبت به فراوری و انتشار پیغام اقدام نمایند که کار بسیار دشواری است. بنابراین وقتی با این سختی برنامه فراوری می گردد که البته وظیفه شان است، در درجه اول باید قدردان همه آنها بود که در این شرایط که به عنوان مثال پزشکان و کادر درمانی در بیمارستان آنگونه فداکاری می نمایند، اهالی رسانه هم این طرف ایستاده اند و عملکرد آنها را منعکس می نمایند و هم اینکه شرایطی ایجاد می نمایند که کشور را در آرامش و امنیت و سرحال نشان بدهند. بنابراین در درجه اول باید قدردان زحمات آنها بود و از طرفی می بایست شرایطی را فراهم کرد که میزان مخاطبان را افزایش بدهیم. اینکه همگان را دعوت می کنیم در منازل بنشینند، بایستی متناسب با ذائقه و سلیقه مردم متناسب با میل و مصلحت و احتیاج مردم برنامه پر حجم فراوری و پخش کرد؛ البته با ذکر این مطلب که نبایستی ناهنجاری ها را ترویج بدهیم.

صوفی در ادامه یادآور شد: متاسفانه برخی از سریال ها یا برخی از آثار نمایشی ما، با همه ضوابط نظارتی نتوانسته اند در اندازه توقعات و در اندازه تجربیات ارزشمندی که رسانه ملی دارد، ظاهر شوند.

وی درباره اظهارات اخیر رییس صداوسیما درباره پایتخت و نامه ای که به وی منسوب شد، گفت: در ارتباط با صحبت های ایشان واقعاً نمی دانم که آیا این نامه واقعی بوده است یا نه. اینکه آیا رسما انتشار پیدا نموده یا غیر رسمی بوده است و از کانال رسمی منتشر شده است یا نه. اما اگر چنانچه دقت های لازم انجام گردد و چنانچه همواره از واژه ای به نام سواد رسانه حرف می زنیم، این سواد را هم بایستی برنامه سازان داشته باشند و هم مردم.

دبیر شورای نظارت بر صداوسیما در ادامه این گفت وگو درباره حواشی مجموعه پایتخت ضمن بیان انتقاداتی، بیان کرد: در درجه اول از تیم فراوری مجموعه پایتخت به عنوان شهفرایند و کارشناس رسانه ای گله مندم. منتقدم که چرا بعد از 40 سال به جای اینکه الگوی سینمایی خودمان و نماد سینمایی خودمان را در برنامه هایشان بیاورند، متاسفانه کهنه پرستند و به سراغ نمادی از یک سینمای مبتذل می فرایند. یک وقت است که ما نمادی از تاریخ و تمدنمان را می آوریم که خوب و ارزشمند است. ما به هر حال تاریخ و تمدن چند هزار ساله در همه عرصه ها داریم. وقتی نخست وزیر اسپانیا به شاعر پارسی گوی ما، فردوسی استناد می نماید و آن شعر را می خواند، معنایش این است که به تاریخ و تمدن ما استناد نموده است. وقتی که ما این تاریخ و تمدن را داریم، چرا باید به یک جریان مبتذل که به آن فیلم فارسی گفته می گردد، استناد کنیم؛ جریانی که حتی در آن موقع شما اگر به عناصر سینمایی مولف دهه 40 و 50 هم مراجعه کنید، می بینید که همه آنها منتقد آن جریان سینمایی هستند ولی متاسفانه برخی از این برنامه سازان ما، یک خودباختگی و وادادگی دارند که به آنها استناد می نمایند.

صوفی با بیان کردن این پرسش که چرا تیم پایتخت از این شرایط سوء استفاده نموده اند؟ متذکر شد: در درجه اول انتقاد من به تیم فراوری پایتخت است که چرا از این شرایط سوءاستفاده کردند در حالی که می توانستند بهترین ها را عرضه و کام مردم را شیرین نمایند.

صوفی با بیان اینکه مخالف این مسئله است که تلویزیون دست به هر کاری می زند، تا مخاطب جذب کند، شرح داد: ما نمی توانیم با یک برنامه، ارزیابی کلی نسبت به تلویزیون داشته باشیم. در حال حاضر تلویزیون و رادیو تعداد شبکه های مختلفی دارند، اگر بخواهیم واقعاً یک قضاوت منصفانه داشته باشیم، به عنوان مثال اگر یک بازه زمانی یک ماهه را در نظر بگیریم، باید نسبت به 9 هزار ساعت برنامه تلویزیونی، ارزیابی داشته باشیم و آن وقت بگوییم در این 9 هزار ساعت آیا واقعاً تلویزیون برای اینکه مخاطب جذب کند، به هر چیزی متوسل شده یا اینکه واقعا برنامه داشته است؛ بنابراین نمی گردد با یک برنامه نسبت به کل برنامه های تلویزیون قضاوت کرد.

صوفی در انتها گفت: حواشی پایتخت در دستور کار شورای نظارت بر صداوسیماست. کمی به خاطر این شرایط (کرونا) جلسات ما کم است، ولی گزارش ها آماده شده و هفته آینده جلسه شورای نظارت تشکیل می گردد. یکی از دستورات جدی ما برنامه های نوروزی و ویژه برنامه های سازمان است که حواشی پایتخت هم بخشی از آن است.